Wiegendood: tot welke leeftijd is er risico?

Definitie: wat is wiegendood?

Wiegendood betekent dat een gezonde baby plots overlijdt, meestal tijdens de slaap, zonder dat er een medische verklaring wordt gevonden. Het gebeurt doorgaans bij kindjes tussen 1 maand en 1 jaar oud, uitzonderlijk tot 18 maanden.

Volgens Sciensano en Kind en Gezin gebeuren de meeste overlijdens vóór de leeftijd van 6 maanden, met een piek rond 2 tot 4 maanden. Het risico neemt af zodra je baby zichzelf kan omdraaien in bed.

Wat zijn de risicofactoren voor wiegendood?

Onderzoek toont aan dat bepaalde omstandigheden het risico verhogen:

• Het geslacht van de baby: jongetjes lopen meer risico dan meisjes.
• Seizoen: de meeste gevallen doen zich voor in de herfst en winter, vaak in combinatie met infecties zoals verkoudheid, bronchiolitis of longontsteking.
• Prematuriteit en laag geboortegewicht: baby’s die te vroeg geboren zijn of minder dan 2,5 kg wogen bij de geboorte, lopen een verhoogd risico.
• Niet ontdekte aangeboren afwijkingen: bijvoorbeeld aan hart, hersenen of nieren.
• Roken tijdens de zwangerschap: volgens Kind en Gezin verdubbelt roken tijdens de zwangerschap het risico op plotse wiegendood. Ook na de geboorte is passief roken gevaarlijk.

Je vindt in medische literatuur ook de term SIDS (Sudden Infant Death Syndrome).

Zijn kamertemperatuur en het direct naar bed brengen van je baby na de laatste voeding ’s avonds risicofactoren?

Ja. Twee vaak onderschatte risicofactoren zijn:

• Een te warme kamer: je baby kan de eerste maanden zijn lichaamstemperatuur niet goed zelf regelen. Een kamertemperatuur van 18 à 20 °C is ideaal. Te warm slapen verhoogt de kans op oververhitting en dus op plotse wiegendood. Stop je kindje ook niet te warm in om te slapen.
• Je baby direct neerleggen na een nachtvoeding: wacht 20 à 30 minuten na het voeden, want onmiddellijk na de voeding is er meer kans op overgeven en verstikking. Als je baby neerligt, en vooral op de buik of zij, loopt hij/zij het risico op wiegendood door verstikking. Dus best wachten met neerleggen direct na de fles, maar ook op het rugje leggen.

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken?

Helaas zijn niet alle gevallen van wiegendood verklaarbaar. Toch worden vaak volgende factoren teruggevonden:

• Passief roken: blootstelling aan sigarettenrook na de geboorte blijft een belangrijke risicofactor.
• Oververhitting: koorts of een te warme slaapomgeving. 
• Onveilig slapen: verkeerde slaaphouding (buik of zij), te zachte matrassen, kussens, dekens of knuffels in bed.
• Gastro-oesofageale reflux (reflux of teruggeven van melk) kan bij sommige baby’s bijdragen tot verstikkingsgevaar.
• Schudden of mishandeling (shaken baby syndrome).

Zijn er voortekenen van wiegendood?

Helaas niet. Het gebeurt onverwacht en zonder waarschuwing, wat het voor ouders extra angstaanjagend maakt. Daarom ligt de nadruk volledig op preventie.

Tot welke leeftijd kan wiegendood voorkomen, tot wanneer bestaat het risico?

Volgens specialisten bestaat het risico tot ongeveer 18 maanden.
Uit Belgische en internationale studies blijkt dat 90% van de overlijdens gebeurt vóór 6 maanden, met een piek rond 2 tot 4 maanden (Kind en Gezin, Sciensano).

Wanneer hoef je je geen zorgen meer te maken?

Vanaf 6 maanden daalt het risico aanzienlijk. Toch blijven er nog zeldzame gevallen tot de leeftijd van 18 maanden.

Hoe kan je wiegendood voorkomen?

Ouders kunnen veel doen om het risico sterk te verkleinen, maar een nulrisico bestaat niet.

Dit is wat je preventief kan doen:

• Altijd op de rug laten slapen – nooit op de buik of zij (de bovenste luchtwegen kunnen verstopt raken als je baby spuugt).
• Kamertemperatuur tussen 18 en 20 °C. Baby niet te warm kleden.
• Rookvrij opgroeien: niet roken tijdens de zwangerschap én ook niet in de buurt van je baby.
• Een leeg en veilig bed: geen knuffels, kussens, dekbedden of bedomrandingen. 
• Een stevig matras: niet te zacht, goed passend in het bedje.
• Geen bed delen: samen slapen in hetzelfde bed verhoogt bij jonge baby’s het risico sterk. Het veiligst is je baby in een eigen bedje te leggen, maar wél in jouw kamer tijdens de eerste 6 maanden.

Dit halveert het risico op wiegendood.

Het belang van preventie door de ouders

Veel overlijdens hadden voorkomen kunnen worden als ouders goed geïnformeerd waren. Enkele vuistregels:

• Zorg voor een rookvrije omgeving voor en na de geboorte.
• Laat je baby altijd op de rug slapen.
• Laat je kindje de eerste 6 maanden in jullie kamer slapen, maar in een eigen bedje.
• Gebruik veilig slaapmateriaal: stevige matras, hoeslaken dat precies past op het matras, geen dekbed op je baby.

Bespreek deze tips ook met grootouders of kinderoppas. Bij twijfel: raadpleeg je arts of vroedvrouw.

Statistieken over wiegendood 

In België overlijden jaarlijks gemiddeld 15 tot 20 baby’s aan plotse wiegendood (Kind en Gezin, 2024). Dit aantal is de voorbije decennia sterk gedaald dankzij campagnes rond veilig slapen. De meeste slachtoffers zijn jongetjes. Het grootste risico zit tussen 2 en 4 maanden.

👉 Bron: Kind en Gezin – Veilig Slapen