Baby-led weaning: de door je kind geleide overgang naar vaste voeding

Wat is de door het kind geleide overgang naar vaste voeding?

De overgang naar vaste voeding betekent dat je de voeding van je kind geleidelijk aan aanpast. Je volgt daarbij een zeer nauwkeurige volgorde, met als doel je baby te helpen nieuwe voedingsmiddelen te aanvaarden en tegelijk in te spelen op zijn/haar veranderende behoeften. Maar misschien past deze aanpak niet bij elk kind? Want er bestaat ook een andere manier om je baby nieuwe voedingsmiddelen te laten ontdekken: baby-led weaning. 

Het principe? Je kind went aan vaste voeding en bepaalt zelf wat, hoeveel en in welk tempo hij/zij eet, uiteraard onder toezicht van jou als ouder en met goedkeuring van de kinderarts. Zodra je baby stevig rechtop kan zitten in de kinderstoel, rond de leeftijd van 6 maanden, mag hij/zij zelf voedingsmiddelen met de handjes vastnemen. Snijd de voeding zo dat de stukjes niet groter zijn dan zijn/haar vuist, zodat je kind zich niet kan verslikken. Bied pasta, rijst, fruit, kaas, groenten, vlees… aan. Daarna is het aan je baby. Hij/zij kiest zelf wat het wil eten.

Deze manier van zelfstandig eten – zoals ze ook wel genoemd wordt – spreekt steeds meer ouders aan die het belangrijk vinden om de motorische vaardigheden van hun kindje te stimuleren, terwijl het tegelijk zelf de verschillende voedselgroepen leert kennen.

Waarom kiezen voor baby-led weaning?

Het hele idee van de door het kind geleide overstap op vaste voeding is dat je je baby nieuwe voedingsmiddelen laat ontdekken op een positieve en speelse manier. Veel kinderen die soms verplicht worden om iets te eten waar ze geen zin in hebben, ervaren het eetmoment als een intens stressvolle situatie. Het ritueel van de maaltijd kan zelfs leiden tot blokkades of het weigeren van het aangeboden eten.

De door het kind gestuurde overgang naar vaste voeding betekent ook dat je als ouder aanvaardt dat je kind zich zal vuilmaken en knoeit met het eten. Want zodra je kindje het voedsel vastpakt, is de kans groot dat er ook iets op de grond belandt! Hou vooral het toekomstbeeld in gedachten: BLW kan een geweldige kans zijn om een positieve invloed te hebben op de manier waarop je kind later als volwassene met eten omgaat. En er is nog een extra voordeel: je stimuleert de zintuigen van je baby. Door voeding aan te raken en vast te grijpen, oefent je kind de grijpreflex en ontwikkelt het zijn/haar tastzin. Een bijzonder interessant spel dat heel anders is dan de ‘passieve’ groentepap die met een lepel door mama of papa wordt gegeven!

Wat is het verschil tussen baby-led weaning en de klassieke introductie van vaste voeding?

De “klassieke” introductie van vaste voeding bestaat uit het geven van gladde groente- of fruitpapjes met de lepel. Deze grote stap in het leven van jonge kinderen start meestal tussen de leeftijd van 4 en 6 maanden. BLW daarentegen begint wat later, meestal rond de leeftijd van 6 maanden. Dat komt omdat deze methode, waarbij je baby zelf stukjes voeding vastneemt en eet, meer ontwikkelde motorische vaardigheden vergt. Je kindje kiest zelf uit wat voor zich ligt en brengt het eten naar de mond. Dat vraagt een goede fijne motoriek en al een behoorlijk afgestemde oog-handcoördinatie.

Het grote verschil tussen BLW en de klassieke manier zit dus in de rol van je baby tijdens de maaltijd. Waar de klassieke methode uitgaat van de ouder die zijn kindje voedt, laat BLW je baby zelf eten en echt actief deelnemen aan het eetmoment. Zo bevorder je zijn/haar autonomie, ontdek je samen nieuwe texturen en worden uiteenlopende smaken sneller aanvaard.

Bovendien is BLW ook een moment van verbondenheid, omdat je kindje kan mee-eten met dezelfde maaltijd als de rest van de familie. Hij/zij zit gezellig mee in de kinderstoel en met een slabbetje met mouwen voorkom je dat alles onder de vlekken komt.

Vanaf welke leeftijd begin je met baby-led weaning?

In tegenstelling tot de “traditionele” introductie van vaste voeding die start met gepureerde groente- of fruitpapjes, houdt BLW in dat je voeding aanbiedt in de vorm van stukjes. Daarom is het belangrijk om enkele voorzorgsmaatregelen te nemen om zowel de veiligheid van je kindje te garanderen, als ook om aan zijn/haar voedingsbehoeften te voldoen.

De leeftijd speelt daarbij een essentiële rol. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt sterk af om vóór 6 maanden al stukjes in de voeding te introduceren. Rond die leeftijd kunnen de meeste baby’s zelfstandig rechtop zitten in een kinderstoel – een noodzakelijke houding om voedsel veilig te kunnen doorslikken. Je kindje moet ook zijn/haar hoofd goed kunnen bewegen in alle richtingen. Toch is leeftijd slechts een indicatie: sommige baby’s zijn pas wat later klaar om met BLW te beginnen.

4, 5 of 8 maanden: wanneer wordt je baby echt zelfstandig met BLW?

De mate van zelfstandigheid verschilt sterk van kind tot kind. Sommige baby’s tonen al vanaf 5,5 maanden veel interesse in eten, terwijl anderen pas rond 7 à 8 maanden actief beginnen te experimenteren. Belangrijker dan de leeftijd zijn de motorische vaardigheden en de interesse van je baby.

Kind & Gezin (benadrukt dat vaste voeding – ook in de vorm van stukjes – pas vanaf ongeveer 6 maanden geïntroduceerd mag worden, en dat borstvoeding of flesvoeding in die eerste maanden de belangrijkste voeding blijft. Ook de Hoge Gezondheidsraad beveelt exclusieve borstvoeding aan tot 6 maanden, waarna vaste voeding geleidelijk mag worden toegevoegd (bron: Kind & Gezin, Hoge Gezondheidsraad België).

Voor de leeftijd van 6 maanden kunnen baby’s meestal nog niet goed zelfstandig zitten, hun hoofd draaien, voorwerpen grijpen en die veilig naar hun mond brengen. Dat maakt BLW vóór die leeftijd te risicovol.

Naarmate je kindje groeit, zal het steeds zelfverzekerder worden. Rond de leeftijd van 8 maanden kan hij/zij al een grote verscheidenheid aan stukjes hanteren en heel wat verschillende texturen ontdekken. Het smaakpalet breidt zich uit en je kind geniet ervan om actief deel te nemen aan de gezinsmaaltijden. Hoewel elke maaltijd meer tijd kost dan wanneer de baby met een lepel zou worden gevoed, geniet je kleintje van deze leermomenten die sterk bijdragen aan zijn ontwikkeling. 

Recente studies tonen bovendien aan dat BLW een positief effect kan hebben op de aanvaarding van voeding en de relatie met eten op lange termijn.

Methode: hoe start je met baby-led weaning?

Om veilig te kunnen toepassen, is het belangrijk om enkele basisregels strikt te volgen:

• Begin nooit met deze methode vóór de leeftijd van 6 maanden: je baby moet zelfstandig rechtop kunnen zitten, interesse tonen in voeding en in staat zijn om voorwerpen naar zijn mond te brengen. Voor te vroeg geboren baby’s geldt de gecorrigeerde leeftijd.
• Zorg voor een comfortabele kinderstoel: je kindje moet goed ondersteund zitten, in een rechte houding, om het risico op verslikken zoveel mogelijk te beperken.
• Bied voedsel aan dat past bij de leeftijd: in de beginfase van BLW zijn zachte, goed gekookte voedingsmiddelen het meest geschikt. Snijd ze in stukken die groot genoeg zijn zodat je baby ze makkelijk kan vasthouden.
• Pas de vorm van de voeding aan: reepjes, partjes, hapklare stukjes die eenvoudig vast te nemen zijn. De vorm evolueert mee met de leeftijd en de motorische ontwikkeling van je kind.
• Vermijd voedsel dat een verstikkingsgevaar vormt: zoals noten, gedroogd fruit, ronde stukjes (bijvoorbeeld druiven of kerstomaatjes), rauw of te hard voedsel. Deze introduceer je best pas later.
• Blijf steeds in de buurt tijdens het eten: je moet je baby altijd actief observeren terwijl hij/zij eet.
• Zorg voor eenvoudige en gevarieerde maaltijden: hou rekening met de voedingsbehoeften van je baby die in volle groei is, vooral qua vetten, ijzer en eiwitten.

Het is belangrijk om je kinderarts of huisarts die je baby opvolgt te informeren en hun goedkeuring en advies te vragen. Sommige baby’s hebben immers een motorische achterstand of een aandoening waardoor BLW (voorlopig) niet geschikt is.

Je kan ook terecht bij een consultatiebureau van Kind & Gezin, waar verpleegkundigen ouders begeleiden met informatie, tips en de juiste veiligheidsrichtlijnen (bron: Kind & Gezin).

Welke gerechten, recepten en voedingsmiddelen zijn geschikt om je baby zelf te laten eten?

Qua recepten kan je een volgorde aanhouden die lijkt op die van een klassieke introductie van vaste voeding, door te starten met eenvoudige groenten en fruit, zoals wortel, courgette, bloemkool of banaan en gekookte appel. Vlees moet mals zijn en in reepjes worden aangeboden, terwijl brood best geroosterd wordt (of alleen de korst) zodat de kruim niet aan het gehemelte blijft kleven. Verrijkte granen zijn daarnaast een goede manier om te zorgen voor voldoende ijzer in de voeding van je baby die net begint met BLW.

Ideeën voor gerechten en maaltijden voor een baby van 6 maanden

De eerste kennismaking met vast voedsel verloopt niet altijd even vlot! Met zijn/haar kleine handjes kan je kindje nog onhandig zijn. Dat komt omdat de motoriek en spierkracht nog volop in ontwikkeling zijn en grijpen en kauwen nog wat oefening vragen. Bied daarom voedingsmiddelen aan die zacht genoeg zijn, maar groot genoeg om vast te nemen.

Ongeacht de vorm (blokjes, reepjes, staafjes…) moeten de stukjes in de eerste maanden ongeveer zo groot zijn als de gesloten vuist van je baby. Later kan je ze verkleinen: eerst ter grootte van een golfbal en daarna zo klein als een dobbelsteen.

Hoe weet je of je baby klaar is om te starten met BLW?

Het succes van de methode hangt af van de betrokkenheid van je kindje: hij/zij moet duidelijk interesse tonen in voeding en in nieuwe ontdekkingen. Vanuit technisch oogpunt moet je baby al in staat zijn om voorwerpen naar zijn mond te brengen en te kauwen of sabbelen. Dat is een absolute basisvoorwaarde.

Weet ook dat je BLW kan aanbieden aan een kindje dat al gestart is met de meer klassieke manier van de introductie van vaste voeding.

Twijfel je of je baby er klaar voor is? Vraag dan zeker advies aan je kinderarts, huisarts of het consultatiebureau van Kind & Gezin, dat je kind opvolgt en samen met jou kan inschatten of de stap naar BLW veilig en haalbaar is.

Risico op verslikken en grootte van de stukjes: welke voedingsmiddelen vermijd je bij BLW?

Voor veel ouders is het risico op verstikking één van de grootste zorgen bij het starten met zelfstandig eten. Een baby die tot dan toe enkel borstvoeding of flesvoeding kreeg, plots stukjes aanbieden, kan begrijpelijk voor bezorgdheid zorgen.

Toch is het belangrijk om te weten dat baby’s een natuurlijk beschermingsmechanisme hebben: de kokhalsreflex. Wanneer een stukje eten verkeerd in de mond terechtkomt, wordt het automatisch naar voren gebracht door een spiersamentrekking. Dit beschermt de luchtwegen en voorkomt dat je kindje zich verslikt. Deze reflex kan er soms heftig uitzien en zelfs leiden tot braken, maar hoe meer je baby leert eten, hoe minder gevoelig deze reflex wordt.
Je kan de veiligheid van je baby bovendien versterken door de juiste voeding op het juiste moment te introduceren.

Voedingsmiddelen die je beter vermijdt bij een baby van 6 maanden:

• fruit en groenten die niet geschild zijn
• voedingsmiddelen die aan het gehemelte blijven kleven (sla, wit brood, …)
• te vezelrijke voeding (prei, snijbiet, …)
• brokkelige voedingsmiddelen die snel uiteenvallen
• ronde stukjes of schijfjes (worst, kerstomaatjes, olijven, …)
• rauw vlees of rauwe vis
• pinda’s en noten, evenals gedroogd fruit

Is baby-led weaning verplicht?

Natuurlijk niet! Wanneer je start met het grote avontuur van vaste voeding, ben je als ouder vrij om zelf te kiezen welke methode je het meest geschikt vindt. Voor ouders die hun kindje actief willen betrekken bij deze belangrijke fase, blijft BLW volgens tal van onderzoeken één van de meest doeltreffende technieken. Maar uiteindelijk gaat het om een persoonlijke keuze.

Wat zijn de voor- en nadelen van baby-led weaning?

Dat zoveel ouders enthousiast zijn over BLW, is niet toevallig omdat de methode heel wat voordelen biedt:

• Ontwikkeling van de fijne motoriek: oog-handcoördinatie, hand-mondcoördinatie, grijpen en nauwkeurige bewegingen. Het zelf hanteren van voeding stimuleert de motorische vaardigheden van je baby enorm.
• Prikkeling van de 5 zintuigen: kleuren, geuren, texturen, vormen en zelfs geluiden. Voeding is een onuitputtelijke bron van zintuiglijke ontdekkingen.
• Bevordering van de autonomie: je baby leert zijn eigen bordje te beheren, net zoals de “groten”.
• Versterking van de voedingsdiversificatie: doordat je kindje nieuwsgierig wordt naar voeding, draagt dit sterk bij aan zijn smaakontwikkeling.
• Vereenvoudiging van de maaltijdvoorbereiding: BLW laat toe dat je baby grotendeels mee-eet met het gezin, zolang je de hoeveelheden en bereidingswijze aanpast.

Toch zijn er ook enkele nadelen die je in overweging moet nemen:

• Meer opruimwerk na elke maaltijd: je kindje zelf laten eten zorgt onvermijdelijk voor rommel. Gelukkig bestaan er oplossingen zoals slabbetjes met lange mouwen of een groot opvangschort om zowel je baby als je vloer te beschermen.
• Maaltijden duren langer: omdat elk kind op zijn/haar eigen tempo leert, kan een maaltijd met BLW behoorlijk wat tijd vragen. Maar dat is nu net de bedoeling: die tijd is essentieel voor je kindje om te experimenteren, te ontdekken en spelenderwijs te groeien.

Welke voedingsmiddelen om te starten met BLW?

Vanaf het begin van BLW is het belangrijk dat je voeding aanbiedt die aangepast is aan de ontwikkeling van je kindje. Het doel is om hem/haar stap voor stap te begeleiden naar zelfstandig eten, met aandacht voor veiligheid.

In de eerste maanden raden de gezondheidsautoriteiten aan om te beginnen met goed gekookte groenten zoals wortel, courgette of bloemkool. Snijd ze in staafjes die lang genoeg zijn zodat je baby ze makkelijk kan vastnemen met zijn kleine handjes. 

Ook zacht fruit of gekookt fruit zijn ideaal: banaan, gekookte appel, peer of avocado. Voor een dagelijkse portie eiwitten kan je kiezen voor vis of mals vlees, in reepjes of kleine, zachte stukjes. Licht geroosterde broodkorsten zijn een veilige manier om je baby te laten oefenen met kauwen zonder risico op verstikking.

Om voldoende ijzer binnen te krijgen, zijn verrijkte babygranen een veelgebruikte optie. Die kan je geven in de vorm van zachte rijstwafels of gemengd met dikke puree. Een goed bevochtigde, zachte rijstkoek kan ook, mits je voorzichtig bent en inspeelt op de ontwikkeling van je baby.

Pasta, rijst: waarmee en met welke voeding start je BLW?

Bij BLW – de door het kind geleide introductie van vaste voeding – volg je niet de klassieke stappen van de traditionele methode (groentepapjes, soep, lepelvoeding). Vanaf ongeveer 6 maanden, en als je baby de nodige signalen van rijpheid vertoont (goed hoofdje recht houden, grijpreflex, voeding naar de mond brengen), kan hij starten met kleine, aangepaste stukjes voeding die passen bij zijn/haar motoriek.

• Goed gekookte groenten in staafjes (wortel, courgette, zoete aardappel)
• Pasta in handige vormen (zoals fusilli of penne) die makkelijk vast te grijpen zijn
• Rijst die licht kleverig is, zodat je baby hem makkelijker kan opnemen
• Vis gestoomd en zorgvuldig uitgeplozen om graatjes te vermijden

Studies tonen aan dat BLW de autonomie en zintuiglijke ontwikkeling van je baby kan stimuleren, op voorwaarde dat het veilig en begeleid gebeurt. Deze aanpak kan perfect naast borstvoeding of flesvoeding bestaan, want melk blijft tot de leeftijd van één jaar de belangrijkste voedingsbron.

Hou wel rekening met mogelijke contra-indicaties: bij vroeggeboorte, slikproblemen of een te lage gewichtstoename bespreek je best eerst met een arts of BLW geschikt is. Of je nu kiest voor BLW of voor een gemengde aanpak, het belangrijkste is dat je je kindje op zijn/haar eigen tempo begeleidt in de ontdekking van smaken en texturen.